| کژدم | |
|---|---|
 | |
| هترومتروس در پارک ملي کائو ياي، تايلند | |
| آرايه‌شناسي | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | بندپايان |
| زيرشاخه: | قلاب‌داران |
| رده: | عنکبوتيان |
| زيررده: | Dromopoda |
| راسته: | Scorpiones C. L. Koch, 1837 |
| Superfamilies | |
Buthoidea | |
کژدم يا عقرب يا درازدم نام يکي از گونه‌هاي بندپايان رده عنکبوتيان است که داراي 8 پا و نيشي با زهر کشنده مي‌باشد. نيش عقرب در نوک دم آن قرار دارد. عقربها شب‌ها به آرامي به فعاليت‌هاي زيستي خود مي‌پردازند و بيشتر در آب و هوايي گرم فعال هستند.
اين جانوران چنگال‌هاي خارداري دارند که در واقع قسمتي از دهان آن‌ها محسوب مي‌شوند. آن‌ها قادرند که ماده? سمي خطرناکي از قسمت عقب بدنشان به طرف مهاجمين بپاشند. اين جانور بيشتر در شب شکار مي‌کند و پاهاي بلند جلويي خود را براي پيدا کردن غذا به‌کار برده و پس از يافتن غذا آن را با چنگال‌هايش مي‌گيرد. کژدم‌ها اغلب در طول روز در زير سنگ‌ها يا در حفره‌هاي به نسبت خنک زير زمين پنهان مي‌گردند.[1]
کژدم‌ها رنگ‌هاي مختلفي مثل زرد مايل به قهوه‌اي، قهوه‌اي، خاکستري و سياه دارند و اندازه آن‌ها بين 5?1 تا 18 سانتي‌متر مختلف است ولي بواسطه شکل بدني خود که حالتي تخت و صاف دارد، مي‌توانند از شکاف‌هايي به عرض 3 ميلي‌متر نيز عبور کنند و خود را وارد خانه انسان‌ها سازند.
کژدم‌ها در محيط خارج از خانه در شکاف و درز بين سنگ‌ها، زير پوست درختان، بين هيزم‌ها و مانند آن يافت مي‌شوند و در محيط خانه در حمام، دستشوئي، آشپزخانه و محيط‌هاي مرطوب ديده مي‌شوند. اين جانوران در طول روز در گوشه‌اي بي‌حرکت و پنهانند و در طي شب فعاليت خود را آغاز مي‌کنند و به‌دنبال شکار خود مي‌روند و سم خود را از طريق نيش که در انتهاي دم آن‌ها وجود دارد به شکار خود تزريق مي‌کنند.[1]
کژدم‌ها اغلب ات موذي را به دام مي‌اندازند و از اين نظر اهميت دارند. آن‌ها اغلب سوسک‌هاي سياه و اگر بتوانند، قورباغه‌ها را نيز شکار مي‌کنند. آن‌ها پس از شکار، طعمه را ابتدا نيش مي‌زنند. سپس با حرکات انبرک يا به عبارتي آرواره‌هاي خود شروع به خرد کردن بدن طعمه مي‌کنند و در اين موقع بر اثر ترشح آنزيمي آن را به صورت مايع درمي‌آورند. در ناحيه دهان پرزهايي دارند که به صورت عمل مي‌کنند و از ورود ذرات غذايي کوچک به مري جلوگيري مي‌کنند؛ زيرا مواد غذايي فقط بايد به صورت مايع وارد شوند؛ بنابراين، مواد سفت را به صورت تفاله‌هاي گلوله شده به دور مي‌اندازند. به همين دليل است که عمل خوردن غذا در عقربها به طول مي‌انجامد و گاهي تا 24 ساعت طول مي‌کشد. همچنين، عقربها به آب نياز دارند و عقرب‌هاي نواحي مرطوب معمولاً آب را به صورت جداگانه مي‌نوشند و عقرب‌هاي نواحي خشک نيز آب مورد نياز را از بدن طعمه فراهم مي‌کنند. عقربها پس از غذا خوردن، ساعت‌ها به تميز کردن خود مي‌پردازند و به وسيله مايعي که از دهان ترشح مي‌کنند، به تميز کردن پاها و انبرک‌ها (کليسرهاي) خود مي‌پردازند. عقربها در گرسنگي و تشنگي مقاومت زيادي دارند؛ به‌طوري‌که مي‌توانند ماه‌ها بدون آب و غذا زنده بمانند.
عقربها براي تعيين محل طعمه از حس بينايي يا شنوايي استفاده نمي‌کنند، بلکه از دستگاه‌هاي عصبي-حسي اختصاص‌يافته کمک مي‌گيرند. اندام‌هاي حسي تارسال، که در روي پاهاي عقربها قرار گرفته‌اند، در رديابي طعمه حائز اهميت است. اين اندام‌ها به تحريکات مکانيکي حساس بوده، و عقرب به وسيله اين اندام طعمه‌هايي را که در فاصله 15 سانتي‌متري آن حرکت مي‌کنند، رديابي نموده و در يک حرکت و خيز سريع آنرا مي‌گيرد. طعمه‌ها اغلب با ايجاد موج در هوا موقعيت خود را به خطر مي‌اندازند. موج و حرکت هوا به وسيله تريکوبتري عقربها، که تارهاي بسيار باريک و بلند بوده و به فشار هوا حساس مي‌باشند، رديابي و تشخيص داده مي‌شود. اين تارها که در روي انبرک‌ها قرار دارند، در صيد طعمه‌هاي پروازکننده نيز بسيار حائز اهميت است. بسياري از گونه‌ها از تريکوبتري براي جهت‌يابي دقيق اتي که در ده سانتي‌متري عقربها پرواز مي‌کنند، استفاده مي‌کنند.[2]
عقرب چنين طعمه‌هايي را با يک خير سريع به وسيله انبرک خود در هوا صيد مي‌کند. پس از تماس طعمه با انبرک، عقرب ممکن است آن را نيش بزند يا نزند، و اين به جثه طعمه از يک طرف و اندازه انبرک شکارکننده بستگي دارد. معمولاً عقربها طعمه‌هاي نسبتاً کوچک را نيش نمي‌زنند، بخصوص زماني که طعمه بخوبي به وسيله انبرک حفظ شود.[2]
عقرب‌هاي بزرگ و بالغ موقعي اقدام به نيش زدن طعمه مي‌کنند که طعمه از جثه قوي برخوردار باشد، يا عقرب شکارکننده داراي انبرک‌هاي باريک و ظريف باشد، در صورتي که عقرب‌هاي نابالغ و کوچک ااماً طعمه خود را نيش مي‌زنند. انواع زيادي از عقربها براي صيد طعمه کمين مي‌کنند، به اين صورت که از مخفيگاه خود بيرون آمده و در نزديکي با روزنه لانه کمين مي‌کنند تا حظرات و جانوراني که به لانه نزديک مي‌شوند صيد کنند.[2]
درباره این سایت